Пере Тошев – Лефтер (1865 – 4 мај 1912) е македонски револуционер, војвода и учесник во Илинденското востание. Тој е член и раководител на Македонската Револуционерната Организација, еден од најблиските соработници на Ѓорче Петров и Гоце Делчев, а подоцна близок на Народната Федеративна Партија.
Пере Тошев е роден во 1865 година во Прилеп, во семејство на богати и видни иселеници од Дебар. Рано останал без татко, а целата грижа за семејството ја водел неговиот брат. Основно и прогимназиско образование стекнува во родниот град, а од 1882 година учел во Солунската машка гимназија, која била расадник на револуционерни идеи. Во 1884 година во VI клас Ѓорче Петров бил исклучен поради бунт заедно со група ученици. Обидот да го продолжи своето образование во Пловдивската гимназија не бил успешен поради притисокот на егзархијата и настаните кои следуваат.
Неговиот борбен дух не мирува. Истата година, со помош на велешанецот Спиро Костов и прилепчанецот Владимир Кусев, Пере Тошев во Станимака (Асеновград) формираат организациона единица на Тајниот македонски револуционерен комитет кој има за цел ослободување на Македонија и Одринско. Меѓутоа, нивната агитација за македонското дело, бугарскиот двор ја искористил да ги спроведе своите цели, како што е обединување на Кнежевството Бугарија и Источна Румелија. Во бунтовите кои следуваат во септември 1885 година, Пере Тошев зел активно учество со чета во завземање на градската пошта во Пловдив.
По обединувањето, Србија незадоволна од проширувањето на Бугарија, во ноември 1885 година започнува војна со Бугарија. Во Српско-бугарската војна, Пере Тошев со уште 400 македонски доброволци предводени од бугарскиот капетан Коста Паница, учествувал во борбите кај Сливница и Пирот, каде е ранет, а потоа и награден со „Орден за храброст“.
Пере повторно се обидува да го заврши гимназиското образование, но поради неговиот бунтовен карактер, по неколку месеци од Пловдив заминал кај своите другари во Софија, каде се обидел да најде чиновничка работа. Во периодот од 1885 до 1890 година, Пере Тошев имал бројни состаноци на кои се договарал за организирање на нова македонско-одринска организација. Во писмото испратено до Ѓорче Петров околу 1889 година, тој го изнесува предлогот заедно да формираат организација за ослободување на Македонија.
Во масовните апсења на бугарската полиција меѓу македонската емиграција, кои следуваа по убиството на Христо Белчев, бугарски министер за финансии во владата на Стефан Стамболов, кој по грешка бил убиен место премиерот, Пере Тошев бил затворен и испитуван. По дадените гаранции на влијателниот пријател И. Андонов, Пере бил ослободен и заминал во Пловдив. По извесен период повторно се вратил во Софија. Откако не добил дозвола да живее во Софија, тој ја напушта Бугарија и засекогаш се враќа во Македонија.
Пере Тошев се вратил во родниот град Прилеп во 1890 година и откако не добил поддршка од неговиот брат да го продолжи своето образование во Европа, по две години почнал да работи како учител. Во учебната 1892/93 година се сретнал со Даме Груев кој бил назначен за егзархиски учител во Прилеп. Носени од слични идеи, меѓу нив постои блискост, но во градот се` уште немало плодна почва за револуционерни идеи, па тие не биле моќни нешто да започнат.
Во јуни 1893 година Даме заминал за родното Смилево, а набргу потоа во Солун каде станува една од водечките личности на Македонската Револуционерна Организација, а Пере Тошев во периодот од 1893 па се` до 1901 година учителствувал во гимназиите во Прилеп, Скопје, Битола и Солун.
Пере Тошев бил стар револуционер кој имал оформени идеи и ставови за револуционерната борба, како никој друг. По доаѓањето во Битола во 1894 година, каде работи како професор во битолската гимназија, тој станал член на Македонската Револуционерна Организација. Тука тој имал неколку средби со Даме Груев, по што го формирал првиот окружен револуционерен комитет на Организацијата (ОРК на МРО) и станал негов прв претседател. Во текот на двегодишниот престој, Пере уживал огромен авторитет меѓу членовите на Организацијата во Битола и Битолско, каде заедно со Ѓорче Петров го издаваат весникот „На оружје“.
Во 1896 година Пере Тошев со работа се преместил во гимназијата во Солун, а две години потоа бил назначен за училишен инспектор. Истата 1898 година, тој станал член на ЦК на ТМОРО. Во периодот додека престојувал во Солун се оформува четништвото како институција и заживува неговата идеологија. По наредба на ЦК младите интелектуални сили кои ги испраќал Гоце Делчев требале да се обучуваат во четата на Михаил Апостолов – Попето, но и морале да ја поминат контролата на Пере Тошев, пред да добијат самостојни задачи. Од него тие биле запознавани со идеологијата, со задачите, како и со односот кој треба да го воспостават со населението. Сите кон Пере Тошев имале стравопочит. Меѓутоа, по Солунската афера во 1901 година, Тошев заедно со целиот состав на ЦК бил уапсен, осуден и заточен во Бодрум-Кале, Мала Азија. Следната 1902 година, тој бил амнестиран, се вратил во Солун, оттаму заминал за Битола и Прилеп, каде што живеел полулегално.
Иако Тошев не се согласил со решението за кревање на недоволно подготвено масовно востание, сепак зел активно учество во Илинденското востание. Тој дејствувал во прилепскиот крај кај Мариово, а по задушувањето на востанието, со помош на Петар Ацев, Ѓорѓи Пешков и Ѓорче Петров, работел на обновување на револуционерната мрежа на Организацијата во Прилепско. Со зголемувањето на српската пропаганда во Македонија во 1904 година, Пере Тошев се обидува по мирен пат да го неутрализира нивното делување во областа. Тој лично преговарал со србоманскиот војвода Глигор Соколов(иќ) Ламев и успеал да издејствува ослободување на заробениот Даме Груев.
Пере Тошев по востанието се залагал за реформи и децентрализација во Организацијата. Во 1904 година присуствувал на Прилепскиот конгрес, а во 1905 година учествувал на Рилскиот конгрес на кој поднел Правилник за работата на ТМОРО и застанал на страната на реформското крило на Организацијата. На Конгресот тој повторно бил избран за член на ЦК на ВМОРО. Потоа заено со Јане Сандански учествувал во работата на Серскиот конгрес во 1906 година, а по убиството на Иван Гарванов и Борис Сарафов во 1907 година бил прогонуван од бугарската полиција во Софија.
По Младотурската револуција Пере Тошев и Димо Хаџи Димов учествува во издавањето на весникот „Конституциона зора“, кој излегува во текот на 1908 и 1909 година во Солун. Од 23 број „Конституциона зора“ се декларира како орган на Македонско-одринската организација и ги застапува позициите на Серската група на ВМРО. Во текот на 1910 и 1911 година. Пере Тошев бил назначен за училишен инспектор во Солун, а пред Првата Балканска војна се разболел и заминал за Софија на лекување.
Пере Тошев тешко го доживува Договорот склучен меѓу Србија и Бугарија на 29 февруари 1912 година за војна против Османската империја и поделба на Македонија. Тој протестира и бара да биде примен и ислушан во Народното собрание, но е уапсен. Скршен од болка тој заминува за Македонија. Но, предаден и следен уште од Софија, тој бил пречекан од турска заседа меѓу селата Градско и Дреново. На 4 мај 1912 година (21 април 1912) Пере Тошев бил убиен, а неговото тело исечено на парчиња и скриено покрај патот. Дури по пет дена роднините го наоѓаат телото на Тошев, но Турците им забраниле да го закопаат во Прилеп. Под нивен надзор Тошев бил погребан во дворот на црквата во селото Фариш, Тиквешко. Во 1996 година неговите посмртни останки се префрлени во црквата „Св. Благовештение“ во Прилеп.
Неговите современици ќе забележат дека: „Меѓу најголемите македонски дејци, Пере Тошев е најмалку познат. Тој живееше во осаменост и умре незабележано. Неговиот тивок и меланхоличен лик, сепак е полн со редок и скапоцен шарм. Внатрешниот живот кај никој од соборците не беше така чисто фокусиран и изобилен со морално богатство како кај него“.
За нештата да бидат појасни. Бараме признание на нашето име и идентитет, од држави, кои ја формирале грчката нација и идентитет, кои ја одобриле поделбата на Македонија во 1913 година, а сега сакаат по секоја цена да не ‘пикнат’ во нивната Алијанса, како безимени и апатриди. На чело на оваа анти-македонска алијанса е Германија, која својата цел сака да ја оствари перфидно преку Велика Британија, а Америка, како нова држава (постои едвај двеста и нешто години) и е една од воените велесили на светов, е само инструмент кој во овој момент е способен да им ја реализира нивната желба.
А секако тука е и фактот дека во целата оваа конструкција има учество и на Русија, која за разлика од минатото, сепак има свој позитивен контекст, барем од осамостојувањето на Македонија.
Подолу наведениот текст е само фактографско наведување на случувањата, без некоја поширока анализа за тогашните случувања, кои, се разбира, треба да ги гледаме од поинаков аспект. Со Договор меѓу Големите сили, Франција, Велика Британија и Русија, во 1830 година, за Крал на Грција, требало да биде избран Леополд Саксонкобурски, но тој се откажал од престолот.
Две години подоцна, со нов Договор (Конвенцијата од Лондон), помеѓу Франција, Велика Британија и Русија, како и Баварска, Грција на 7 мај 1832 година добива државност. Со овој Договор утврдени се условите и начинот на управување на младиот крал Ото Фридрих Лудвиг фон Вителсбах (Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach), од Баварија, вториот син на баварскиот крал Лудвиг Први.
На 1 ноември 1832 година во Минхен бил потпишан Договор за Сојуз и Пријателство меѓу Баварија и Грција, со кој бил регулиран престојот на 3.500 баварски војници на грчка територија на три години. Откако биле регулирани односите, Ото можел да пристигне во неговата нова татковина, и тој доаѓа на престолот на ова кралство на 6 февруари 1933 година, во Нафплион, Пелопонез. Со ова, територијата на кралството Грција станува протекторат на трите најмоќни држави во тоа време, Франција, В. Британија и Русија.
Овие држави потпишале и Договор со Отоманската Империја, со кој се утврдила северната граница на Грција, така што таа се движела по линијата Арта-Волос. Со тоа Грција почнала да функционира како некаква независна држава.
Фридрих Ото, ја носел титулата Крал на Грција, но Големите сили не дозволиле да се нарече и Крал на грците. Дека до тогаш, грците не постоеле како нација, ниту како држава, кажува фактот дека тие ниту се спомнуваат во Договорот, ниту се потписнички на истиот.
Во тоа време, 1833 година, кралот Ото бил малолетен, па со Кралството Грција, до 1835 година, управува Совет од тројца ‘намесници’ од Баварија, Јозеф фон Араманшперт, Лудвиг Маурер и генерал Kарл Вилхелм фон Хајдем.
Тогаш е отпочнато со ‘изградба на свеста’ на месното население, за создавање ‘грчка нација’. Во Кралството функционирале три политички партии: Француска, Британска и Руска, од кои само Француската партија била за ‘мегали идејата’.
За да биде се, како во права држава, на 4 август 1833 година, со Декрет на ‘намесниците’, било прогласено создавањето на Грчката автокефална православна црква. Цариградската патријаршија, не дала согласност за формирањето на црквата. Kој и кога ја признал грчката црква е прашање што треба да се истражува и анализира.
Синодот на новосоздадената расколничка православна црква, бил потчинет на баварскиот крал Ото, кој бил католик. За таа цел, исто така, со декрет, било создадено и посебно Министерство за Вера, по што се прават реформи во манастирите. Зад создавањето на Грчката автокефална црква, стоеле англиската и француската партија. Русија не сакала да се согласи со самостојноста на Грчката црква, бидејќи тоа не било во согласност со нејзините интереси. За тоа, имала поддршка и од Цариградската патријаршија, како и од некои видни Грци во самото кралство, приврзаници на Цариградската патријаршија.
Како се одвивала „изградбата на грчка свест на населението“, кон крајот на 1833 и почетокот на 1834 година, кралскиот протекторат бил спремен, да ги акредитира своите први дипломатски претставници во поголемите европски држави. Иако, не се постигнала согласност за трговска соработка, помеѓу Кралството Грција и Отоманската Империја, сепак со помош на Рускиот пратеник Бутењев, Кралството Грција успеало да издејствува седум, од бараните деветнаесет конзулски и вицеконзулски места. Така на 6 декември 1834 пристигнал и првиот грчки конзул, Валијанос, во Македонија со седиште во Солун. Со тоа и официјално почнува дејствувањето на грчката дипломатија на територијата на Македонија.
Следната година, во јуни 1835 година, во чест на роденденот и полнолетството на кралот Фридрих Ото, престолнината на Грција, од Нафплион, Пелопонез, била преселена во Атина, која полека почнала да се издигнува.
Тогаш се започнува и со измислување или ‘настанување’ на грчката историја, во кабинетите на француските, британските, руските и баварските историчари и политичари, на што се приклучиле и историчари од тогашна Австро-Унгарија.
И на крајот, интересно откритие за фејк историските споменици во Грција од Рускиот инженер Алексеј Кунгуров кој тврди дека не само грчката историја туку и нивните историски споменици не се тоа зашто се представуваат. Правејќи анализа и споредба со спомениците направени во тоа време во Ст. Петерсбург, Кунгуров заклучува дека Партенон е лажен споменик изработен многу подоцна со цел привлекување на туристи и дека Партенон воопшто нема темели!
На околу 14 km на север од Прилеп на еден поголем крак од планината Бабуна, пред врвот Мукос се наоѓа превојот Дервен преку кој воделе патишта и уште од древни времиња, а денес се уште има прооден пат преку кој се преминува на територијата на општина Велес.
Околината на овој превој, речиси, сигурно крие интересни остатоци од древните времиња кога овој превој бил многу поактивно користен.
Пред сè, тој е еден од превоите преку кои племињата од север преминувале на територијата на Македонија, најчесто со ограбувачки намери.
Од овие причини тој морал да биде посебно бранет и веројатно на некоја од неговите страни биле градени и објекти кои служеле за таква намена. Тоа посебно важи за периодот од IV–III век п.н.е. кога Македонија е силна империја на Балканот.
На 2–3 km. до превојот Дервен се наоѓа селото Нов Присад, а преку еден превој со мала надморска височина јужно од Дервен се оди во Стар Присад. Во близина на Нов Присад се наоѓа и рудникот за квалитетен бел мермер „Сивец“ од кој веројатно потекнуваат голем број мермерни споменици од старите населби низ Македонија1.
Тоа упатува на древната традиција на експлоатација на мермерен камен од овој рудник кој и денес во голема мерка со својата белина ги бранува духовите на пошироката јавност.
Гледано од овој аспект само како старо рудно наоѓалиште овој рудник претставува значаен археолошки локалитет. Во секој случај некои наоди од неговата околина покажуваат древно присуство во неговата околина.
Еден меч од древните времиња пронајден во една случајно откриена некропола на која се истражени 4 гробови претставува интересно археолошко наоѓање. Гробовите кои биле правени со плочи, а наоди имало само во еден од нив во кој е пронајден и бронзениот меч. Заедно со него се пронајдени и еден бронзен прстен и два прдмета од коска.
Тоа се едни од ретките наоди регистрирани од археолозите иако големиот број раскопани дупки по теренот околу Присад покажува дека дивите трагачи се постојано присутни овде и веројатно голем број археолошки предмети красат некои непознати збирки.
Самиот факт што во гробовите кај Присад се пронајдени бронзени предмети буди асоцијација на бронзеното време. Археолозите, сепак, таквите наоди ги датираат на почетокот на железното време.
Бронзениот меч датира од XII век п.н.е. што не потсетува на времето на Тројанската војна опишана во еповите на Хомер која се случила на почетокот на истиот век и траела цели 10 години.
ИНТЕРВЈУ
Ѓорѓе Николов – Радулов, истражувач на македонската историја
ПОЛОВИНА ОД ЖИТЕЛИТЕ НА СОФИЈА СЕ МАКЕДОНЦИ
Разговарал: Ицо НАЈДОВСКИ
Во Бугарија можеме слободно да речеме дека немаме никакви права. Владејачкиот естаблишмент не признава македонска нација.
Господинот Радулов е роден во селото Кремен, Пиринска Македонија. Се школувал во родното село, а потоа во Софија. По професија е инженер. Во интервјуто, кое е емитувано на Радио “Три пати зет” во Мелбурн, говори за правата на Македонците во Бугарија и за неговата најнова книга “Кој ја фалсификува историјата”.
МС: Господине Радулов, кога започнавте да се занимавате со правата на Македонците во Бугарија?
РАДУЛОВ: Би сакал да кажам дека со македонската историја се занимавам уште, можам да речам, откако сум роден. Ова прашање многу одамна ме интересира и овде во Бугарија можеме слободно да речеме дека немаме никакви права. Сега со демократизацијата во Бугарија, може малку послободно да се каже тоа што се мисли. Инаку, владејачкиот естаблишмент на Бугарија не признава македонска нација, а обичните Бугари се поделени. Едни постојано пишуваат дека Македонците се Бугари, дека нема македонска нација и слично.
МС: Која е целта? Зошто тие дезинформираат дека не постои македонска нација?
РАДУЛОВ: Ова прашање е сложено и на прва рака тешко е да се одговори. Најнапред, ако се признае дека постои македонска нација, ќе произлезе дека Св. Кирил и Св. Методиј не се Бугари, како што овде се тврди. Потоа има многу херои кои се Македонци и кои во бугарската историја се претставуваат како Бугари и на крајот тие се плашат оти Македонците ќе си ја побараат Пиринска Македонија.
МС: Како се чувствува македонскиот народ таму во Пиринска Македонија и на другите места? Дали тие се сметаат за Македонци?
РАДУЛОВ: Јас сакам да потенцирам дека овде има секакви луѓе. Најпрво сакам да кажам дека во Бугарија македонскиот народ е подложен на еден многу тежок информативен притисок. Секој час, секој ден, вие можете по ТВ, по радио, по весници да прочитате материјали кои се со македонска содржина. Треба да повлечам дека секој Македонец уште на 7 – 8 годишна возраст учи бугарска историја т.н. “Родинознание”, во кое се зборува дека Македонија е бугарска и дека тој самиот е Бугарин и тоа е времето кога еден човек нема информација. По сето тоа на еден таков човек тешко е да му се објасни дека тој е Македонец. Така, има Македонци кои се сметаат за Бугари, а има доста Македонци кои се сметаат за македонски патриоти.
МС: Господине Радулов, кога отприлика Македонците дознаваат дека не се Бугари, дека имаат своја култура националност, обичаи, традиции?
РАДУЛОВ: Овде ова е тешко, затоа што во училиште сите учат дека се Бугари и дека сето ова е бугарско. Ние овде имаме само еден весник, “Народна волја”, немаме голема можност да пишуваме и да издаваме книги. Сето тоа е под цензура од власта и овде не се дозволува да се учи македонска историја, македонски јазик. Сметам дека ако во училиште се учи македонска историја уште во почетните одделенија, тоа ќе биде решено.
МС: Според Вас, колку време ќе одземе Македонците да почнат да учат македонска историја и колку отприлика сметате дека има Македонци во цела Бугарија?
РАДУЛОВ: Тешко е да се каже. Овде во Бугарија имаше тројца или четворица претседатели откако се смени комунизмот. Сите тие се бугарски националисти. Можам да подвлечам дека последниот претседател има завршено историја и е на бугарско-шовинистички позиции.
МС: Мислите на претседателот?
РАДУЛОВ: Да, да. А за бројот на Македонците исто така тешко е да се даде точна бројка. Јас можам да кажам дека половина од жителите во Софија се Македонци. Инаку, по мое мислење, луѓето што имаат македонски корење, македонска лоза не се помалку од два милиона. Но, има многу луѓе кои се заведени и со мешани бракови.
МС: На крајот да Ве прашам за книгата “Кој ја фалсификува историјата”. За што пишувате во неа?
РАДУЛОВ: Оваа книга ја напишав како одговор на една книга која излезе во Бугарија – “Десетте лаги на македонизмот”. Во таа бугарска книга има многу лаги и невистини. Тоа ме иритира и ме возбуди и ме натера да му одговорам на овој автор. Во мојата книга решив да покажам дека во сите балкански истории има многу лаги, додека најмалку лаги има во македонската историја. Македонската историја е пишувана последните 50 години и непрекинато Македонците се атакувани од историчарите од соседните земји на Македонија, така што во македонската историја нема лаги и мислам дека се е за почит. Во книгава, исто така, подвлекувам какви лаги има во бугарската историја и давам одговор на тие лаги што им се припишуваат на македонските историчари. Покажувам, се надевам, со факти дека ова не е точно и не така. Потоа кажувам дека ние, балканските народи, мора да се разбираме и почитуваме затоа што балканската интелигенција180 години непрекинато работи да не раздели и да не спротивстави еден со друг. Сега е потребно да работиме за добро разбирање меѓу балканските народи.
МС: Ние добивме порака за помош на весникот “Народна волја” затоа што се наоѓа во криза?
РАДУЛОВ: Добро ќе биде ако Македонците во Австралија го помогнат весникот. Навистина овде имаме проблеми со надлежните власти и добивање на државни средства за издавање на весникот, а тоа е еден весник кој е неопходен за Македонците во Бугарија. Тој е единствениот весник којшто го имаме на македонски јазик.
Според проф. д-р Милан Бошкоски од Институтот за национална историја во Скопје, македонското античко, историско, културно и етничко наследство, во однос на континуитетот на имињата Македонија и Македонци, сосема е неспорно и е сублимирано во македонското средновековно културно, историско и етничко право на името Македонија и Македонци, што се гледа од богатата средновековна изворна документација.
Пишува: Блаже Миневски
Иако во 148 година п.н.е Македонија била претворена во римска провинција, со постојан римски провинциски намесник, границите на провинциите Македонија Прима и Македонија Секунда сепак повеќе или помалку останувале внатре, во историско-географските граници на Македонија. Во 297-та година, за време на владеењето на римскиот император Диоклецијан, била извршена нова административна реформа, а римското царство било поделено на 12 големи диецези, кои, пак, биле составени од 100 провинции. Се смета дека со овие реформи од дотогашната провинција Македонија биле формирани три нови провинции: Тесалија, Нов Епир и Македонија. Подоцна, кон крајот на 5-от век, имало нови административни промени во Византија, можеби како последница на пропаѓањето на Западното римско царство во 476-та година. Латинскиот хроничар Комес Морцелин, кој живеел во Константинопол, и бил секретар на Јустинијан Први пред да биде крунисан за цар, во записот за 482-та година известува дека готскиот крал Теодорих по наредба на својот чичко Валамер „ги опустошил двете Македонии и Тесалија“, а во записот од 517-та година пишува за нови напади во кои повторно ‘биле опустошени двете Македонии и Тесалија а готските коњаници ограбувале дури до Термопилите и до Стар Епир’.
Фактот што во ова време се спомнуваат две Македонии може да значи дека покрај постоечката провинција Македонија Прима повторно била формирана и Македонија Салутарис, односно била обновена втората Македонија. Кога настанала оваа промена не се знае точно, но се претпоставува дека тоа се случило помеѓу 479-та и 482-та година. Потврда за ваквото тврдење се наоѓа во списот на византискиот историчар Малхус, кој во 479-та година споменува дека „и првата престолнина на Македонија, градот Стоби бил опустошен од Готите“.
Подоцна, на прагот на 6-от век територијата на Македонија во нејзините историско-географски и етнички граници, како составен дел на Византиското царство, во административен поглед, влегувала во рамките на перфектурата Илирик. Последен пат Македонија Прима и Македонија Секунда заедно, како две провинции, се спомнати во 535-та година во 11-та новела на царот Јустинијан Први по повод назначувањето на Кателијан за архиепископ во нововостановената Архиепископија Јустинијана Прима.
Како Македонија станува Склавинија?
По населувањето на Словените во Македонија паралелно со терминот Македонија се промовира нов термин Склавинија. Во тоа време територијата на Македонија главно е вклопена во провинциите Средоземна Дакија и Дарданија. Веќе по 550- година новите кризни состојби на дунавската граница налагале поинаква административна поделба која ја извршил царот-реставратор. Имено, при набројувањето на обновените тврдини и градови од страна на цариот Јустинијан Први, византискиот дворски историчар Прокопиј, Македонија ја спомнува како провинција во историско-географски граници, покрај провинцијата Дарданија, во која влегувал и дел од денешна северна Македонија. Многу поинтересни согледувања околу терминот Македонија и Македонци дава списот „Чудата на свети Димитрија Солунски“ од втората половина на 7-от век од перото на солунскиот митрополит Јован.
Овде Македонија, значи во втората деценија на 7-от век, веќе не се споменува во нејзиното провинциско, туку, вообичаено, иако поретко, во нејзинито географско значење. Тоа е, пред сé, поради населувањето на Словените на територијата на Македонија и сé позачестените користења на термините Склавинија за областите населени со Словени. Поради изменетата етничка структура дошло до поинакво именување на територијата на Македонија и на жителите. Византискиот хроничар Теофан Исповедник, кој е роден околу 760-та година во угледно семејство во Константинопол, во своето дело „Хронографија“, напишано меѓу 810-та и 815-та година, а кое го опфаќа периодот од 284-та до 813-та гидина, зборувајќи за населувањето на Словените на Балканскиот Полуостров, односно во Македонија, а во доста голем број и на територијата на Грција се до Пелопонез, воопшто не го спомнува терминот Македонија.
Областите кои ги населиле Словените на Балканот и Македонија тој ги нарекува со заедничко име Склавинија, додека жителите на Скалвиниите ги нарекува Словени. Под терминот Склавинија, пак, Теофан Исповедник подразбира област населена со Словени. Освен општиот термин Склавинија, односно Склавини за Словените кои се населиле во Македонија, зборувајќи за византиската воена акција во 658-та година, Теофан на двапати зборува и за склавинијата Берзитија, односно територијата на словенското племе Берзити, за која се спомнува и некаков нејзин кнез. Ова укажува дека во централна Македонија веќе била создадена првата словенска државна творба под името Берзитија, смета проф. д-р Бошкоски. Кон крајот на 8-ми век и почетокот на 9-ти век, Византија ја формирала темата Тракија, првата тема во европскиот дел на своите владенија, а набргу во Западна Тракија била формирана и темата Македонија.
Според проф. д-р Милан Бошкоски од Институтот за национална историја во Скопје, македонското античко, историско, културно и етничко наследство, во однос на континуитетот на имињата Македонија и Македонци, сосема е неспорно и е сублимирано во македонското средновековно културно, историско и етничко право на името Македонија и Македонци, што се гледа од богатата средновековна изворна документација.
Пишува: Блаже Миневски
Иако во 148 година п.н.е Македонија била претворена во римска провинција, со постојан римски провинциски намесник, границите на провинциите Македонија Прима и Македонија Секунда сепак повеќе или помалку останувале внатре, во историско-географските граници на Македонија. Во 297-та година, за време на владеењето на римскиот император Диоклецијан, била извршена нова административна реформа, а римското царство било поделено на 12 големи диецези, кои, пак, биле составени од 100 провинции. Се смета дека со овие реформи од дотогашната провинција Македонија биле формирани три нови провинции: Тесалија, Нов Епир и Македонија. Подоцна, кон крајот на 5-от век, имало нови административни промени во Византија, можеби како последница на пропаѓањето на Западното римско царство во 476-та година. Латинскиот хроничар Комес Морцелин, кој живеел во Константинопол, и бил секретар на Јустинијан Први пред да биде крунисан за цар, во записот за 482-та година известува дека готскиот крал Теодорих по наредба на својот чичко Валамер „ги опустошил двете Македонии и Тесалија“, а во записот од 517-та година пишува за нови напади во кои повторно ‘биле опустошени двете Македонии и Тесалија а готските коњаници ограбувале дури до Термопилите и до Стар Епир’.
Фактот што во ова време се спомнуваат две Македонии може да значи дека покрај постоечката провинција Македонија Прима повторно била формирана и Македонија Салутарис, односно била обновена втората Македонија. Кога настанала оваа промена не се знае точно, но се претпоставува дека тоа се случило помеѓу 479-та и 482-та година. Потврда за ваквото тврдење се наоѓа во списот на византискиот историчар Малхус, кој во 479-та година споменува дека „и првата престолнина на Македонија, градот Стоби бил опустошен од Готите“.
Подоцна, на прагот на 6-от век територијата на Македонија во нејзините историско-географски и етнички граници, како составен дел на Византиското царство, во административен поглед, влегувала во рамките на перфектурата Илирик. Последен пат Македонија Прима и Македонија Секунда заедно, како две провинции, се спомнати во 535-та година во 11-та новела на царот Јустинијан Први по повод назначувањето на Кателијан за архиепископ во нововостановената Архиепископија Јустинијана Прима.
Како Македонија станува Склавинија?
По населувањето на Словените во Македонија паралелно со терминот Македонија се промовира нов термин Склавинија. Во тоа време територијата на Македонија главно е вклопена во провинциите Средоземна Дакија и Дарданија. Веќе по 550- година новите кризни состојби на дунавската граница налагале поинаква административна поделба која ја извршил царот-реставратор. Имено, при набројувањето на обновените тврдини и градови од страна на цариот Јустинијан Први, византискиот дворски историчар Прокопиј, Македонија ја спомнува како провинција во историско-географски граници, покрај провинцијата Дарданија, во која влегувал и дел од денешна северна Македонија. Многу поинтересни согледувања околу терминот Македонија и Македонци дава списот „Чудата на свети Димитрија Солунски“ од втората половина на 7-от век од перото на солунскиот митрополит Јован.
Овде Македонија, значи во втората деценија на 7-от век, веќе не се споменува во нејзиното провинциско, туку, вообичаено, иако поретко, во нејзинито географско значење. Тоа е, пред сé, поради населувањето на Словените на територијата на Македонија и сé позачестените користења на термините Склавинија за областите населени со Словени. Поради изменетата етничка структура дошло до поинакво именување на територијата на Македонија и на жителите. Византискиот хроничар Теофан Исповедник, кој е роден околу 760-та година во угледно семејство во Константинопол, во своето дело „Хронографија“, напишано меѓу 810-та и 815-та година, а кое го опфаќа периодот од 284-та до 813-та гидина, зборувајќи за населувањето на Словените на Балканскиот Полуостров, односно во Македонија, а во доста голем број и на територијата на Грција се до Пелопонез, воопшто не го спомнува терминот Македонија.
Областите кои ги населиле Словените на Балканот и Македонија тој ги нарекува со заедничко име Склавинија, додека жителите на Скалвиниите ги нарекува Словени. Под терминот Склавинија, пак, Теофан Исповедник подразбира област населена со Словени. Освен општиот термин Склавинија, односно Склавини за Словените кои се населиле во Македонија, зборувајќи за византиската воена акција во 658-та година, Теофан на двапати зборува и за склавинијата Берзитија, односно територијата на словенското племе Берзити, за која се спомнува и некаков нејзин кнез. Ова укажува дека во централна Македонија веќе била создадена првата словенска државна творба под името Берзитија, смета проф. д-р Бошкоски. Кон крајот на 8-ми век и почетокот на 9-ти век, Византија ја формирала темата Тракија, првата тема во европскиот дел на своите владенија, а набргу во Западна Тракија била формирана и темата Македонија.
Во науката аргументирано се тврди дека формирањето на темата Македонија во Тракија било извршено претежно од побегнатите жители од Македонија, односно Македонците.
Кога Словените почнале да се именуваат како Македонци?
По слабеењето на тематскиот систем во Византија, особено во 12-ти век, поимот Македонија во неговото административно значење сé помалку бил во употреба, односно под влијание на класицизмот се враќа поимот Македонија во неговото класично, историско-географско значење. Оттогаш постепено терминот бил употребуван не само за означување на територијата на Македонија во нејзиното античко значење, туку зачестила употребата од страна на нејзините жители, за кои во изворите се потенцирало дека се од Македонија или дека се Македонци. Ваквото именување постепенено го прифатиле и новите жители Словените, кои според територијата, но и според народот што го претопиле, самите почнале да се именуваат како Македонци:
„Каков бил односот на Словените кон староседелците Македонци, и како продолжило нивното понатамошно живеење, всушност е прашање што се поставува секогаш кога се зборува за континуитетот на Македонците. Староседелците во Македонија, во време кога Словените го населиле овој простор главно биле мешавина од остатоците на старите Македонци и многубројните романски и ‘варварски’ колонисти, кои се стопиле во доминантната словенска маса. Значи, според бројни историски факти, со сигурност може да се каже дека античките Македонци всушност се претопиле во словенското море и, според проф. д-р Стјепан Антолјак, „името на Македонците преминало во меморијата на новонаселените Словени, кои почнувајќи од 10-от век и од страна на византиските автори биле нарекувани Македонци“.
Меѓусебното културно-цивилизациското влијание помеѓу староседелците и Словените бил подолготраен процес од што прво произлегла христијанизацијата на Словените, мешањето на обичаите и наметнувањето на името Македонија за Словените што ја населиле, а подоцна, постепено, низ Средниот век се наметнало и името Македонци за жителите кои ја населиле Македонија. Староседелците, кои полека се изгубиле во словенското мноштво, го примиле јазикот на дојденците, азбуката која била создадена, прво глаголицата, а потоа кирилицата, при што во долготрајниот етногенетски процес низ Средниот век се формирал современиот македонски народ и соврмениот македонски јазик. Првото спомнување на името Македонија поврзано со Македонските Словени е кај Анастасиј Библиотекарот а е поврзано со византискиот воен поход против Словените во 759-та година.
Анастасиј сосема јасно ги разликува Словените од Бугарите, како и византиската административна единица, односно темата Македонија, од Македонија во нејзиното античко значење, сега е населена со Словени. Тој пишува дека „во осумнаесеттата година од своето царување, Константин ги заробил склавиниите во Македонија, а останатите ги покорил“. За употребата на името Македонија во почетокот на 9-от век особено интересно е сфаќањето на византискиот цар Михаил Втори. Во писмото од 10-ти април 824-та година упатено до императорот на Светата римска империја, Лудовик Благочестивиот, византискиот цар известува за настани кои се случиле во времето на неговото владеење.
Византискиот цар го известува Лудовик за тешките трауми што ги доживеало Византиското царство за време на Тома Словенот од 820 до 824-та година, пишувајќи дека „откако ги собра нашите кораби и дромони, имаше можност да дојде во делови на Тракија и Македонија. Доаѓајќи таму тој го опседна нашиот град, – се мисли на Константинопол, – и го опколи со флотата во декември 821 година. Понатаму во писмото се истакнува дека Тома Словенот во своите редови имал многу востаници од различни области, меѓу кои и од „краиштата на Мизија, Европа, Тракија, Македонија, Тесалија и од Склавиниите, кои беа наоколу“. Исто така и Јован Каменијат, свештеник од Солун и византиски писател, во своето дело „За заземањето на Солун“ од страна на Арапите во 904-та година, како сведок на настаните меѓудругото запишал драгоцени податоци за Македонците.
Опишувајќи ја околината на Солун, авторот дава извонредни податоци за Драгувитите и Сагудатите, кои биле под управа на градот Солун, потоа за Струмјаните, кои живееле подалеку, но и за другите племиња, како и за нивните односи со Византија и византските власти. Во ова свое дело тој констатира дека словенските племиња само формално ја признавале византиската власт“, вели д-р Бошковски.
Константин Перфирогенит пред 13 века ниту еднаш не го употребил терминот Бугари за Македонците!
Според Константин Порфирогенит „темата Стримон се присоедини на Македонија, и за неа никаде не станува збор како за тема туку се вбројува во редот на клисурите. Неа ја користат Скити, наместо Македонци, откако нив Јустинијан Риномет ги преселил во планините на Струма и приодните клисури“. Спомнувањето на Македонците кон крајот на седми век во областа Стримон е втор податок за нивното опстојување во Македонија, како Македонци. Истиот автор пишува дека „Тесалоника која е уредена како тема, исто така е дел на Македонија: „И за да не ги наведувам туѓите и старите свидетели за таа работа, вели тој, веродостоен свидетел е Христовиот свети апостол Павле кој ја нарекува Македонија. Тој пишува вака: ’Со нас беше Аристарх, Македонец од Тесалоника’, а Тесалоника е метропола на Македонија, која во македонските градови ја става и граматикот Хиерокле“.
Важно е и тоа што Константин Перфирогенит ниту еднаш не го употребил терминот Бугари за македонските Словени, односно за Македонците кои биле под бугарска власт во негово време, со што јасно ги разграничува Македонците од Бугарите. Тој за Словените во Македонија ги употребува термините Словени, Скити и варвари, а доследен и е при употребата на поимот Македонија како земја која ја населиле Словените, притоа игнорирајќи го поимот Бугарија за териториите кои Бугарите ги освоиле од Македонија.Византискиот историчар Лав Ѓакон напишал историја во 10 книги, која го опфаќа периодот од 959-та до 976-та година, но пишува и за настани кои се случиле до 989-та година. Се разбира дека во пишувањето користел мноштво антички и рановизантиски автори на кои се повикува во своето дело. Меѓудругото, во една од своите десет книги, има детален опис на битката кај Трајановата врата од 17 август 986-та година кога македонската војска предводена од Арон и Самоил извојувала блескава победа над византиската војска која ја предводел царот Василиј Втори.
Притоа Лав Ѓакон жителите на средновековна македонска држава, чиј прв владетел бил Самоил, ги нарекува Скити и Мизи, а не Бугари, додека оние што биле под Византија останале Македонци. Византискиот историчар Јован Скилица опишувајќи го земјотресот што се случил во 1037-та година пишува: „Во 6546 (1037), 6-ти индикт, на втори ноември, се случи земјотрес во десет часот дента и земјата продолжи да се тресе дури до крајот на месец јануари. Настана глад во Тракија и Македонија, Стримон и Солун, дури до Тесалија“. Во редицата византиски автори, кои го користат името Македонија и Македонци за словенското население кое го населило овој историско-географски простор на Македонија, е и учениот византиец Ефраим, кој во 1313-та година напишал хроника во која, пишувајќи за навлегувањето на Норманите во 1185-та година, ќе констатира дека го „зазеле градот Солун, метрополата на Македонците“. Значи, метропола на Македонците, а не Грците, а притоа станува збор за почетокот на 13-ти век, кога во Солун веќе живееле Македонските Словени“. Според тоа сосема е јасно дека Солун, како прв град во земјата на Македонците е спомнат не само во неговото античко, туку и во современото значење за 14-ти век.
Што се однесува до Јован Кантакузин, кој е роден 1295-та година, а византиски цар бил од 1347-та до 1354-та година, треба да се каже дека, освен што бил талентиран војсководец и извонреден државник, тој исто така е и најистакнат византиски писател од 14-от век. Тој во своите дела мошне конкретно и прецизно ги користи поимите Македонија и Македонец. Според Кантакузин, царот Андроник Трети кон крајот на 1327-та година, заедно со него како доместик, „откако го зеде преостанатиот дел од војската ( дел оставил во Тракија) се упати кон Македонија за да се бори таму со војсководачите на стариот цар од западните области“, но набрзо бил известен дека војските на стариот цар Андроник Втори и сојузничката војска на Србите „се улогорила кај македонските градови Филипи и Драма“.
Според проф. д-р Милан Бошкоски од Институтот за национална историја во Скопје, имињата Македонија, Македонци, македонски постепено се наметнувале како единствени имиња за народот, територијата и јазикот што се зборувал на територијата на класична Македонија. Постепено низ Средниот век територијата на која живееле македонските Словени, како доминантно население, од страна на другите, но и од самите жителите била именувана како Македонија, а луѓето што живееле на тој простор, особено од 14-ти век наваму, веќе и самите себеси се именувале како Македонци. Во византиските извори од 14-ти век областите во Македонија редовно се именувани со името Македонија или биле користени термините македонски области и македонски градови. Во секој случај, Македонците не се од вчера па некој да ги третира како пилиштарци, да им навива часовници и да им кажува што да прават и како да прават за да се уништат самите себеси во дваесет и првиот век.
Според проф. д-р Милан Бошкоски од Институтот за национална историја во Скопје, македонското античко, историско, културно и етничко наследство, во однос на континуитетот на имињата Македонија и Македонци, сосема е неспорно и е сублимирано во македонското средновековно културно, историско и етничко право на името Македонија и Македонци, што се гледа од богатата средновековна изворна документација.
Пишува: Блаже Миневски
Иако во 148 година п.н.е Македонија била претворена во римска провинција, со постојан римски провинциски намесник, границите на провинциите Македонија Прима и Македонија Секунда сепак повеќе или помалку останувале внатре, во историско-географските граници на Македонија. Во 297-та година, за време на владеењето на римскиот император Диоклецијан, била извршена нова административна реформа, а римското царство било поделено на 12 големи диецези, кои, пак, биле составени од 100 провинции. Се смета дека со овие реформи од дотогашната провинција Македонија биле формирани три нови провинции: Тесалија, Нов Епир и Македонија. Подоцна, кон крајот на 5-от век, имало нови административни промени во Византија, можеби како последница на пропаѓањето на Западното римско царство во 476-та година. Латинскиот хроничар Комес Морцелин, кој живеел во Константинопол, и бил секретар на Јустинијан Први пред да биде крунисан за цар, во записот за 482-та година известува дека готскиот крал Теодорих по наредба на својот чичко Валамер „ги опустошил двете Македонии и Тесалија“, а во записот од 517-та година пишува за нови напади во кои повторно ‘биле опустошени двете Македонии и Тесалија а готските коњаници ограбувале дури до Термопилите и до Стар Епир’.
Фактот што во ова време се спомнуваат две Македонии може да значи дека покрај постоечката провинција Македонија Прима повторно била формирана и Македонија Салутарис, односно била обновена втората Македонија. Кога настанала оваа промена не се знае точно, но се претпоставува дека тоа се случило помеѓу 479-та и 482-та година. Потврда за ваквото тврдење се наоѓа во списот на византискиот историчар Малхус, кој во 479-та година споменува дека „и првата престолнина на Македонија, градот Стоби бил опустошен од Готите“.
Подоцна, на прагот на 6-от век територијата на Македонија во нејзините историско-географски и етнички граници, како составен дел на Византиското царство, во административен поглед, влегувала во рамките на перфектурата Илирик. Последен пат Македонија Прима и Македонија Секунда заедно, како две провинции, се спомнати во 535-та година во 11-та новела на царот Јустинијан Први по повод назначувањето на Кателијан за архиепископ во нововостановената Архиепископија Јустинијана Прима.
Како Македонија станува Склавинија?
По населувањето на Словените во Македонија паралелно со терминот Македонија се промовира нов термин Склавинија. Во тоа време територијата на Македонија главно е вклопена во провинциите Средоземна Дакија и Дарданија. Веќе по 550- година новите кризни состојби на дунавската граница налагале поинаква административна поделба која ја извршил царот-реставратор. Имено, при набројувањето на обновените тврдини и градови од страна на цариот Јустинијан Први, византискиот дворски историчар Прокопиј, Македонија ја спомнува како провинција во историско-географски граници, покрај провинцијата Дарданија, во која влегувал и дел од денешна северна Македонија. Многу поинтересни согледувања околу терминот Македонија и Македонци дава списот „Чудата на свети Димитрија Солунски“ од втората половина на 7-от век од перото на солунскиот митрополит Јован.
Овде Македонија, значи во втората деценија на 7-от век, веќе не се споменува во нејзиното провинциско, туку, вообичаено, иако поретко, во нејзинито географско значење. Тоа е, пред сé, поради населувањето на Словените на територијата на Македонија и сé позачестените користења на термините Склавинија за областите населени со Словени. Поради изменетата етничка структура дошло до поинакво именување на територијата на Македонија и на жителите. Византискиот хроничар Теофан Исповедник, кој е роден околу 760-та година во угледно семејство во Константинопол, во своето дело „Хронографија“, напишано меѓу 810-та и 815-та година, а кое го опфаќа периодот од 284-та до 813-та гидина, зборувајќи за населувањето на Словените на Балканскиот Полуостров, односно во Македонија, а во доста голем број и на територијата на Грција се до Пелопонез, воопшто не го спомнува терминот Македонија.
Најновите билборди за „Нашето име е Македонија“ содржат пораки за Македонците во Република Македонија од потчинетите Македонци од Пиринска Македонија, во кои се вели: „Не ми го одземајте името и идентитетот“.
„Се мачиме да ги оствариме нашите основни човекови права и да се признае на тоа што сме – Македонци. Бугарија не го признава нашето постоење и нѐпрогонува само врз основа на нашето македонско етничко потекло. Ако Република Македонија го смени името, таа ќе го загрози идентитетот на Македонците од целиот свет. Како што е случајот и со антимакедонскиот „Договор за пријателство“, овој чекор само ќе ѝпомогне на Бугарија во остварувањето на нејзината цел да ги избрише Македонците од постоење“ – изјави Ѓорги Христов главен уредник на македонскиот весник во Бугарија „Народна волја“.
„Дури и ако заборавиме на едноставниот факт дека Грција а ниту некој друг нема никакво право да бара промена на името на Р Македонија, “преговорите” јасно покажаа дека она што Грција сака всушност да го промени е македонскиот идентитет. И Грција и Бугарија во лицето на своите највисоки претставници недвосмислено изјавија дека Македонија може да влезе во Европа но не “македонизмот”, поим со кој тие го етикетираат македонскиот идентитет. А за идентитетот и не смее да се преговара“ изјави Иван Сингартијски, Копретседател на ОМО Илинден ПИРИН.
Во текот на последните две децении, Обединетите нации, Стејт Департментот на САД, Европскиот суд за човекови права, Европската комисија против расизам и нетолеранција и Хјуман Рајтс Воч, меѓу останатите, заклучија дека Грција и Бугарија постојано ги прекршуваат правата на Македонците во тие земји и побараа од Грција и Бугарија веднаш да ги признаат своите македонски малцинства. Оваа поддршка се случува зашто Македонците од соседните држави, со помош на ММДЧП, го бранат своето права на постоење и апелираат до меѓународната заедница да ги одбрани нивните најосновни човекови права, во согласност со универзално прифатените и ратификувани конвенции за човекови права.
Стојан Герасимов претседател на Друштвото на репресираните Македонци во Бугарија, кој самиот лежел 5 години затвор заради својата националност повикува: „Македонци во Република Македонија – вие морате да се борите исто како нас. Преќинете ги преговорите за името, а светот во тоа ќе ве поддржи. Бранете се себеси и ќе бидете одбранети. Нашето име е Македонија. Барајте да се почитува и тоа и ќе го добиете
Нашинците во Грција со векови наназад ги негувале традицијата и обичаите. И кога биле угнетувани, прогонувани, убивани и им било забрането да говорат на својот мајчин јазик, тие со крајни напори успевале да го пренесат македонскиот дух на идните генерации.
Видеото кое следи ја покажува љубовта на Македонците од Егејска Македонија кон народната македонска песна и ора. Младите Македонци во Грција се повеќе ја негуваат македонската музика и македонските народни игри.
Пере Тошев – Лефтер (1865 – 4 мај 1912) е македонски револуционер, војвода и учесник во Илинденското востание. Тој е член и раководител на Македонската Револуционерната Организација, еден од најблиските соработници на Ѓорче Петров и Гоце Делчев, а подоцна близок на Народната Федеративна Партија.
